लेप्चा भाषा सिखन कार्यक्रमलाई संयुक्त राष्ट्रसंघीय विश्व शिखर सम्मेलन पुरस्कार २०२३ प्राप्त

भारत र एसियाबाट वर्ल्ड समिट अवार्ड २०२३ प्राप्त गर्ने एक मात्र संस्था रोङरिङ लेप्चा कल्चर वेलफेयर सोसाइटी हो ।

कलिमन्युज, कालेबुङ, २२ अप्रिल २०२४: लेप्चा भाषा र यसको सिखन कार्यक्रमलाई विश्वमा मान्यता मात्रै प्राप्त भएन तर यसले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको संयुक्त राष्ट्रसंघीय अवार्ड पनि पाउन सक्षम भएकोछ । १७ अप्रिलमा रोङरिङ लेप्चा कल्चर एण्ड वेलफेयर सोसाइटी (RLCWS) को प्रतिनिधित्व गर्ने चार लेप्चाहरूको टोलीले चिलीमा सबैभन्दा प्रतिष्ठित विश्व शिखर सम्मेलन पुरस्कार २०२३ प्राप्त गरेको छ। RLCWS लाई सन् २०२३ को संस्कृति र सम्पदाको श्रेणीमा एकमात्र भारतीय र एशियाली प्राप्तकर्ताको रूपमा यो अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो।

टोलीमा गिदोन टाशो लेप्चा, एबेल रोङगोङ, साओम नाम्चु र ज्योत्स्ना सित्लिङ थिए । टोली 14 देखि 17 अप्रिल, 2024 सम्म चिलीको पाटागोनियामा आयोजित विजेता समारोहमा पुगेको थियो र 182 देशका करिब 400 नेताहरूको भेलाबीच भारतीय र RLCWS को झण्डा बोकेर उक्त पुरस्कार  प्राप्त गरेको टोलीले आज कालेबुङमा पत्रकार सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै बतायो । RLCWS, 88 देशहरूमा 466 मनोनयनहरूबाट छानिएको 40 WSA विजेताहरू 2023 मध्ये एक हो।

रोङरिङ हिमालय क्षेत्रको लेप्चा समुदायको लोपोन्मुख आदिवासी भाषालाई बचाउन डिजाइन गरिएको हो। युनेस्कोद्वारा लोपोन्मुखको रूपमा सूचीकृत, लेप्चा भाषा बसाइँसराइ, कमजोर मौखिक प्रसारण, मूल निवासीहरूमा 97% निरक्षरता, अपर्याप्त स्रोतहरू, र उच्च शिक्षा छाड्ने कारणले चुनौतीपूर्ण छ। परम्परा, आर्थिक समावेशीता र सामुदायिक सहयोगको सम्मानमा निर्माण गर्दै, भाषा-सिखन प्लेटफर्मले पहिलो पटक यस्तो लिपिको विकास गरेको छ। रोङरिङ ले स्कूल र गाउँहरूमा सिकाउने ठाउँहरू, प्लेटफर्ममा पहुँच, र सरलीकृत सामग्री र अनुवाद प्रदान गर्ने गर्दछ।लेप्चाहरूलाई साझा सांस्कृतिक पहिचानमा एकताबद्ध गर्दै, यसले बालबालिकाहरूलाई उनीहरूको सम्पदा भाषा सिक्न प्रोत्साहित गर्छ।

जेराह रोङगोङ लेप्चा, एबेल रोङगोङ लेप्चा, छेवाङ लेप्चा, निमा नाम्चु लेप्चा, गिदोन टासो लेप्चा सम्मिलित भाषा शिक्षकहरू हुन्  उनीहरु र  RLCWS को प्राविधिक टोलीले यो लेप्चा भाषा स्व-सिखन मोबाइल र वेब एप उत्पादन गरेको छ र पोर्टल https://rongring com/मा ब्राउज गर्न सकिन्छ। 

पत्रकार सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै RLCWS का अध्यक्ष गिदोन नामचु लेप्चाले यो पुरस्कार प्राप्त गर्नु गर्वको विषय मात्र नभएर एआई माध्यममा पनि भाषा सिक्ने प्रविधिको विकास गर्ने प्रेरणा र अवसर भएको बताए ।

टोलीका प्राविधिक विज्ञ गिदोन टासो लेप्चाले चिलीको सम्पूर्ण यात्राको अनुभव र विभिन्न राष्ट्रका अधिकारी र अन्यसँगको अन्तरक्रियाबारे बताए । लेप्चा भाषाका अधिकांश ध्वनीशास्त्र प्रकृतिमा उपलब्ध ध्वनिसँग मिल्दोजुल्दो भएकाले प्रकृतिको हिसाबले शुद्ध र अनुपम रहेको भन्दै उनले अधिकारीहरूलाई राम्रोसँग बुझाउन सकेको बताए। "हाम्रो भाषा प्राचीन भाषा हो, यसमा अद्वितीय प्रतिकहरू छन् र यसलाई तार्किक ढाँचामा फ्रेम गरिएको छ", गिदोन टासोले भने ।

गिदोन टासो लेप्चाले जनतालाई प्रार्थनामा साथ दिने र टोलीलाई आर्थिक र अन्य माध्यमबाट सहयोग गर्नेहरूलाई धन्यवाद पनि दिए ।

यसअघि टोलीलाई बागडोगरा एयरपोर्टमा सिलगढीको रोङ सेजुम (लेप्चा संघ) ले स्वागत गरेको थियो र कालेबुङमा मायल ल्याङ लेप्चा विकास बोर्डका अध्यक्ष रुदेन सदा लेप्चा र यसका सदस्यहरूले सम्मान गरे ।

यो अनलाइन कक्षाले लेप्चामा स्थापनाकालदेखि नै ३०० भन्दा बढी विद्यार्थीहरूलाई पढ्न र लेख्न मद्दत गरेको छ । लेप्चाहरू हिमालय क्षेत्रको आदिवासी जनजाति मध्ये एक मानिन्छ र प्रायः सिक्किम, पश्चिम बंगाल (पहाडी क्षेत्र), पूर्वी नेपाल, पश्चिम र दक्षिण पश्चिम भुटान र तिब्बतका बासिन्दाहरू हुन्। यो तिब्बती र नेपाली भाषाहरूको आगमन भन्दा पहिलेको आदिवासी भाषाहरू मध्ये एक मानिन्छ भनेर पनि भनिन्छ।

लेप्चा भाषा प्रायः पश्चिम बंगालको सिक्किम, कालिम्पोङ र दार्जिलिङका मानिसहरू र नेपाल र भुटानका केही भागहरूमा प्रचलित छ। भाषाको आफ्नै बोली, लिपि र व्याकरण छ र साहित्यको समृद्ध भण्डार छ। परम्परा अनुसार, यो 17 औं शताब्दीमा विद्वान थिकुङ मेन सालोंग द्वारा डिजाइन गरिएको थियो। लेप्चा भाषाको पुनरुत्थानको तत्काल आवश्यकतालाई मध्यनजर गर्दै सन् २०२० मा गिदोन टासो लेप्चाले " रोङरिङ कोर्स" मार्फत अनलाइन लेप्चा भाषा सुरु गर्ने उपक्रमको थालनी गरेको थिए जसमा लेप्चा भाषालाई स्थानीय र विश्वव्यापी रूपमा सबैमा चेतना जगाउने र प्रवर्द्धन गर्ने दृष्टिकोण रहेको छ।

सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै गिदोन टासो लेप्चाले विश्व शिखर सम्मेलन अवार्ड समारोह डिजिटल इनोभेसनको सृजनात्मक प्रयोगहरू प्रदर्शन गर्दै संयुक्त राष्ट्र डब्लुएसआईएस र दिगो विकास लक्ष्यहरू (एसडीजी) द्वारा आयोजना गरिएको कार्यशाला र अन्तरक्रियात्मक सत्र जस्तै भएको बताए। "जब भाषाहरू लोप हुन्छ, संस्कृति लोप हुन्छ" यो हाम्रो आदर्श वाक्य पनि हामीले प्रदर्शन गर्न सकयौ र तिनीहरूलाई हाम्रा केही शब्दहरू सिकाउन सक्यौँ" गिदोन टासोले थपे।